Catfish (2010) [Spoilers]

Μπορεί να μην το έχεις ακούσει ποτέ στη ζωή σου, αλλά πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ που έκανε πάταγο στο festival του Sundance, και προκάλεσε τεράστιες συζητήσεις-διαφωνίες στο internet σχετικά με την αυθεντικότητά του. Το θέμα του είναι εξαιρετικά απλό: οι σκηνοθέτες Ariel Schulman & Henry Joost, κινηματογραφούν τη ζωή του Nev, αδερφού του Ariel και φωτογράφου. Αφορμή η ιδιόμορφη σχέση εξ' αποστάσεως που αναπτύσσεται μεταξύ του τελευταίου και της Abby, ενός κοριτσιού που ζει στην άλλη πλευρά της Αμερικής, και ζωγραφίζει πίνακες με βάση φωτογραφίες που έχει τραβήξει και τις στέλνει ο Nev. Αληθινή ή όχι η ιστορία, βρήκα το Catfish συναρπαστικό, και το συνιστώ ανεπιφύλακτα σε όποιον ψάχνει κάτι το διαφορετικό. Μεγάλο μέρος όμως της απόλαυσης ήταν ότι δεν είχα ιδέα περί τίνος πρόκειται, και προτείνω να μην ψάξεις το παραμικρό γι' αυτό αν αποφασίσεις να το δεις. Μακριά λοιπόν από trailer και περιγραφές, αν ξέρεις καλούτσικα έστω Αγγλικά, ψάξε το και δες το.

Ακολουθούν τεράστια spoilers, οπότε συνέχισε ΜΟΝΟ αν έχεις δει την ταινία.

Όσο ενδιαφέρουσα κι αν είναι η ιστορία ενός μικρού κοριτσιού που ζωγραφίζει υπέροχα τις φωτογραφίες που βγάζει ο Nev, και αποκτά σταδιακά αρκετά χρήματα πουλώντας τους πίνακες σε συλλέκτες, η ταινία μπαίνει στο ψητό όταν εμφανίζεται ο χαρακτήρας της Megan, της μεγάλης αδερφής της Abby, που δείχνει ερωτευμένη με τον Nev και ξεκινάει μαζί του μια περίεργη σχέση μέσω τηλεφώνου και Facebook. Παρουσιάζεται ως καλλιτεχνική φύση, και μάλιστα ηχογραφεί με τη βοήθεια του αδερφού της τραγούδια, τα οποία και του στέλνει. Η σχέση όπως είπαμε, βασίζεται κυρίως στο Facebook και σε γραπτά μηνύματα στο κινητό, ενώ κάποιες φορές υπάρχει και συνομιλία μέσω τηλεφώνου. Τα τραγούδια της Megan και του αδερφού της είναι όμως αυτά που θα “χαλάσουν” τη σχέση: ο Nev και οι φίλοι του, ψάχνοντας λίγο στο YouTube, ανακαλύπτουν ότι δεν είναι δικά τους και δεν πρόκειται ούτε για απλές διασκευές όπως θα υποστηρίξει η Megan στη συνέχεια. Ξεκάθαρα παρουσιάζει άλλη φωνή ως τη δική της. Αρχίζοντας να ψυλλιάζονται ότι μετά απ' αυτό το ψέμα μπορεί να υπάρχουν κι άλλα, ψάχνουν παραπάνω για την Abby και την οικογένειά της, ξεσκεπάζουν παραπάνω ψέματα και καταλήγουν ότι κάτι δεν πάει καλά. Όταν θα βρεθούν στη μέση περίπου της διαδρομής προς το Michigan για κάποιο γύρισμα, θα αποφασίσουν να συνεχίσουν την πορεία τους και να ανακαλύψουν με τα μάτια τους τι πραγματικά συμβαίνει. Φτάνουν αρχικά στο σπίτι που υποτίθεται ότι μένει η Megan, όπου δεν βρίσκουν τίποτα απ' όσα είχε περιγράψει (ζώα κτλ). Την επόμενη μέρα θα φτάσουν στο σπίτι της Angela (της μαμάς της Abby), και θα αντικρίσουν μια 40χρονη πολύ διαφορετική απ' τις φωτογραφίες, που μεταξύ άλλων έχει δύο πνευματικά καθυστερημένα αγόρια, που δεν είχαν αναφερθεί ποτέ. Στη συνέχεια γνωρίζουν και την Abby, που δείχνει να μην έχει καμία σχέση με τη ζωγραφική, και παραδέχεται ότι η Angela έχει ζωγραφίσει τους πίνακες και ότι δεν έχει γνωρίσει την μεγαλύτερη αδερφή της, τη Megan. Οι τρεις νεαροί καταλαβαίνουν ότι όλα είναι προϊόντα της φαντασίας της Angela, αλλά σεβόμενοι την οικογενειακή της κατάσταση δεν θέλουν να τη φέρουν σε δύσκολη θέση, κατηγορώντας την ευθέως για τα ψέματά της. Ο Nev καταλήγει σε μια πολύ ευγενική συζήτηση μαζί της, όπου παραδέχεται τα πάντα (οκ, σχεδόν τα πάντα) και μοιράζεται μαζί του την ιστορία της.

Με την αυθεντικότητα του ντοκιμαντέρ δεν θέλω να ασχοληθώ ιδιαίτερα. Σαν ιστορία είναι 100% πιστευτή και τα σημεία που κολλάνε ορισμένοι για να πείσουν ότι είναι στημένο, είναι αστεία: δεν φαινόταν τίποτα καχύποπτο στην αρχή ώστε να προκαλέσει τους τρεις φίλους να ψάξουν παραπάνω πράγματα για την οικογένεια. Και πολύ λογικό είναι που υπάρχουν κινηματογραφημένα όλα τα σημεία της ιστορίας, αφού εξ' αρχής οι σκηνοθέτες γύριζαν ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Nev. Η φυσικότητα στις αντιδράσεις όλων των ατόμων που εμπλέκονται είναι επίσης πολύ σημαντικό στοιχείο, όσο καλούς ηθοποιούς και να προσέλαβαν, δεν πιστεύω να μην καταλάβαινες ότι ακολουθούν απλά ένα σενάριο. Μπορώ φυσικά να δεχτώ, ότι οι νεαροί είχαν καταλάβει πολύ νωρίτερα ότι κάτι πάει στραβά και απλά το κυνήγησαν γιατί είδαν ότι μπορεί να βγάλουν λαυράκι. Δεν τους κατηγορώ όμως, αφού το αποτέλεσμα είναι μια εξαιρετικά δομημένη και πολύ καλογυρισμένη ταινία, έστω και με μικρές κάμερες ή κινητά. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και αν αποδειχτεί ότι ήταν προκανονισμένα τα πάντα, ή ότι δεν είναι πραγματικά γεγονότα αυτά που κατέγραψαν οι κάμερες, τους βγάζω το καπέλο για την ευρηματικότητά τους.

Δικαίως πάντως οι δημιουργοί θέλουν να μην σταθεί ο κόσμος στο αν είναι αληθινό ντοκιμαντέρ ή όχι. Τα μηνύματα που περνάει είναι νομίζω ξεκάθαρα. Αφ' ενός έχουμε το σχόλιο για τη “ζωή” στο διαδίκτυο, και το πόσο εύκολα μπορείς να ξεγελαστείς από μια όμορφη εικόνα και να μην καταλάβεις ότι μιλάς τελικά σε κάποιον εντελώς διαφορετικό απ' ό,τι νομίζεις. Αφ' ετέρου έχουμε μάθημα ζωής απ' τους νεαρούς, που αποφασίζουν να μην ντροπιάσουν την Angela που τους δούλευε ψιλό γαζί για αρκετούς μήνες, αλλά να σεβαστούν την κατάσταση που την ώθησε σ' αυτήν την ενέργεια και να το συζητήσουν όμορφα, χωρίς να χαλάσουν τη φιλική σχέση μαζί της. Η κατάθεσή της όταν στο τέλος ζωγραφίζει το πορτραίτο του Nev, είναι άκρως συγκινητική. Εξομολογείται ότι καταλάβαινε ότι με τα ψέματα θα χαλούσε έστω την φιλική σχέση, και προσπαθούσε να τραβηχτεί προς τα πίσω, αλλά οι φωτογραφίες του Nev της έδειχναν έναν κόσμο που ήθελε πολύ να γνωρίσει από κοντά, αλλά δεν μπορούσε (το χορό δηλαδή). Οι διαφορετικοί χαρακτήρες που δημιούργησε για να διευκολύνει το “παιχνίδι” της, είναι κομμάτια της προσωπικότητάς της, είτε υπάρχουσα, είτε περασμένα, είτε απλώς επιθυμητά. Φυσικά, έχοντας να φροντίσει δυο ανάπηρα παιδιά, αποφάσισε να αφήσει μερικά όνειρά της να χαθούν, και να θυσιάσει καριέρα και απολαύσεις για να αφοσιωθεί στην οικογένειά της.

Γιατί 'Catfish' ο τίτλος; Ο σύζυγος στο τέλος περιγράφει μια ιστορία, όπου έμποροι μεταφέροντας τρόφιμα από την Αλάσκα στην Κίνα, έβαζαν μαζί στα βαρέλια και γατόψαρα, των οποίων μεν το κρέας καταστρεφόταν στη διαδρομή, αλλά κρατούσε φρέσκα τα υπόλοιπα εμπορεύματα. Καταλήγει ότι αντίστοιχα υπάρχουν άνθρωποι-γατόψαρα, που στη ζωή σε κρατάνε σε εγρήγορση, σε βάζουν να σκέφτεσαι, σε διατηρούν φρέσκο. Και χωρίς αυτούς, η ζωή θα ήταν άνοστη και βαρετή.